Onder grote belangstelling werd eind vorig jaar de Lichttoren officieel heropend. In vijf jaar tijd werd de ‘buurvrouw van het Philips Stadion grondig verbouwd en uitgebreid. Het stadsicoon is nu klaar voor de toekomst en is tevens vereeuwigd in een prachtig boekwerk. PSV Inzake ging er heen, keek, proefde en genoot.
De Lichttoren is één van de belangrijkste iconen van de stad, samen met bijvoorbeeld het Evoluon,” aldus Thom Aussems, directeur van Woningcorporatie Stichting Trudo, sinds 2003 eigenaar van het bouwwerk. Het bestaande gebouw van 30.000m is de afgelopen 5,5 jaar herontwikkeld tot een multifunctioneel centrum waar wordt gewerkt, gerecreëerd, gewinkeld en gewoond. Aussems benadrukt de status van het complex. “Het gebouw staat symbool voor de industrialisatie en het stad worden van Eindhoven. Het heeft een duidelijke geschiedkundige en architectonische waarde.” De Lichttoren is al decennialang boegbeeld van het Philips-concern en trots van de stad Eindhoven.
Lampenfabriek
Het pand dat begon als lampenfabriek, werd tussen 1909 en 1921 stapje voor stapje opgebouwd, uitgebreid en verbouwd tot het karakteristieke gebouw zoals we dat vandaag de dag kennen. Het werd daardoor mede bepalend voor het gezicht van de stad. Met als grote herkenningspunt de zevenhoekige toren, die halverwege de vorige eeuw nog door het leven ging als ‘Philips Lampentoren’. De toren ook waar in die beginjaren de levensduurproeven van de gloeilamp plaatsvonden. journaliste Geesje van Haren maakte samen met fotograaf t Norbert van Onna een boek over de Lichttoren en de herontwikkeling, genaamd ‘Een icoon onthuld’.
De afgelopen jaren sprak Van Haren met tal van betrokkenen die elk hun eigen herinneringen hebben aan het complex. “Onder andere met oud-werknemers van Philips, die nog in dit pand hebben gewerkt. Aan de hand van tekeningen en foto’s hebben zij me hun werkplek laten zien en waar ze bijvoorbeeld ’s middags hun lunch aten. Erg leuk om die verhalen te horen.” Toen de fabrieksfunctie verviel, werd de Lichttoren het hoofdkantoor van de Philips licht-divisie. In 1998 gingen de deuren van het kantoor definitief dicht en moest er naar een nieuwe functie worden gezocht voor het rijksmonument. Aussems: “Die nieuwe invulling is ook een symbool voor de transformatie van de stad. Eerst stond de Lichttoren voor de industrialisatie van de stad en nu voor de omslag van industrie naar kennisstad. Dit is het begin van een nieuw tijdperk.”
Heropening
Twaalf jaar nadat Philips uit het pand vertrok, werd op 23 november 2009 de Lichttoren officieel heropend. Tijd voor een groot feest en tevens het moment waarop het unieke naslagwerk van Van Onna en Van Haren werd gepresenteerd. “Sinds 2005 zijn we al bij het project betrokken, waardoor we het proces in verschillende fases hebben kunnen vastleggen”, aldus Van Haren. “Zo zie je mooi hoe het gebouw steeds verder wordt opgebouwd tot de Lichttoren die het nu is. In het boek komen alle facetten van de Lichttoren en het belang voor de stad Eindhoven, aan de orde.” Met het onthullen van een plaquette werd de nieuwe periode voor de icoon vereeuwigd. Daarbij vielen onder toeziend oog van ruim tweehonderd genodigden, als vanzelfsprekend, lovende woorden. Onder meer van hoofdgast burgemeester Rob van Gijzel, die sprak van ‘ronduit een juweel’ en een ‘aanwinst voor de stad’. Een andere hoofdgast bij de opening was Philips-directeur Harry Hendriks, die sprak over de samensmelting tussen het rijke verleden en de mooie toekomst van de Lichttoren. Geesje van Haren: “Achter de muren van het Philips-gebouw werd altijd hard gewerkt. Mensen hadden tot nu toe geen toe-gang tot deze gebouwen en nu dus wel.” Stichting Trudo is samen met architectenbureau awg architecten uit Antwerpen – onder leiding van architect Jan Verrelst – de afgelopen jaren hard bezig geweest om het complex letterlijk en figuurlijk in een nieuw licht te zetten.
Awg architecten won vijf jaar geleden een door Philips uitgeschreven prijsvraag om een nieuwe invulling te bedenken voor de voormalige lampenfabriek. Zonder daarbij overigens afbreuk te doen aan de karakteristieke elementen van de Lichttoren: licht, lucht en ruimte. En dat is gelukt. Thom Aussems spreekt dan ook vol trots over het project. “De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de gemeente Eindhoven hebben heel actief meegedacht bij de transformatie van het gebouw. En terecht. Je moet respect hebben voor het oude, maar het gebouw moet ook de kans krijgen voor nieuwe ontwikkelingen. Om die reden hebben we ook nieuwbouw toegevoegd aan de voorzijde, de Emmasingel en aan het Lichtplein. Daar hebben we steeds een balans in gezocht. De combinatie van oud en nieuw maakt het gebouw sterk. Niet alleen conserveren maar ook verrijken, is dan ook altijd het motto geweest.”
Stadsgevoel
Iedere Eindhovenaar kent de Lichttoren als baken van de stad. Maar waar staat het pand tegenwoordig voor? Even wat feiten op een rij. Tijdens de herontwikkeling is het gebouw volledig ontmanteld, waarbij de oorspronkelijke constructie van pijlers weer zichtbaar is geworden. De lofts – een multifunctionele woning die doorgaans uit één ruimte bestaat, die de bewoner naar eigen inzicht kan indelen – zijn ruim vier meter hoog en de kavels variëren in grootte van 50m2 tot 220m2. Onder de grond liggen twee verdiepingen met parkeerplaatsen voor 260 auto’s van bewoners en bezoekers van het pand, terwijl op de begane grond commerciële en publieke activiteiten worden ontplooid. Bijvoorbeeld Club Sportive, de Hair + Make-up salon van Rob Peetoom en herenmodezaak H&H. Maar ook Grand Café-Restaurant Usine. “Als je daar binnenkomt, krijg je echt dat stadsgevoel waar we naar zochten. Het is een bepaalde sfeer die je moet kunnen proeven”, aldus Aussems. Het complex biedt daarnaast nog plaats aan ca. 4000m2 kantoor-ruimte en het ICSE duurzaamheid-centrum, dat op de eerste verdieping is gevestigd.
De bovenverdiepingen hebben een woonfunctie gekregen. Binnen de kortste keren waren de 117 lofts verkocht. Helemaal bovenin het pand zit ook nog een aantal penthouses. “De woningen variëren in grootte en daardoor krijg je een bijzondere mix van bewoners in de goedkopere en duurdere prijsklasse. Dat was ook één van onze doelstellingen: diversiteit in de bewoning.” Onder de regie van Trudo is het voormalige fabrieksgebouw omgetoverd tot een voorbeeld van modern wonen, zo heeft het ART (woon)hotel zijn intrek in de Lichttoren genomen met ruim tweehonderd kamers. En buiten is ook gezocht naar een nieuwe uitstraling. Aussems: “In overleg met landschapsarchitectenbureau Lubbers hebben we een hoofdstedelijke tuin aangelegd en dat is heel goed geslaagd. Afgelopen zomer werd daar dankzij het mooie weer, ook al flink gebruik gemaakt van het terras van Usine.”
’Een icoon onthuld’
Het hele bouwproces, de nieuwe invulling en de historie: alles is terug te vinden in het indrukwekkende boek ‘Een icoon onthuld’. Burgemeester Van Gijzel en Philips-directeur Hendriks mochten de eerste exemplaren in ontvangst nemen. Stichting Trudo heeft de komst van het boek – dat in beperkte oplage is uitgegeven – geregisseerd zodat er nu zowel in woord als beeld een zo compleet mogelijk boek over de Lichttoren ligt. Journaliste Van Haren: “Het is een naslagwerk van een bijzonder bouwwerk dat ingaat op de architectuur, de historie en vooral op de herontwikkeling van de Lichttoren.” Daarnaast is het een ode aan iedereen die het nieuwe leven van de toren en het complex heeft mogelijk gemaakt. “Het boek is voor een zo breed mogelijk publiek geschreven, zodat het voor iedereen leesbaar en aantrekkelijk is. Laagdrempelig maar wel met veel inhoud. Bij de hoofdstukken architectuur en liet bouwproces gaan we echt de diepte in”, aldus de schrijfster. Het boek staat ook vol met unieke beelden. Van Haren: “Het zijn architectuurfoto’s, maar fotograaf Norbert van Onna houdt zich ook bezig met kunst, dus je ziet meer dan alleen de architectuur terug. Het zijn echte statements.” Het boek neemt de lezer (en kijker) in vier thema’s mee door het heden en verleden: de fabriek, de architectuur, de transformatie en de nieuwe invulling komen allemaal ruim aan bod. “Het is een combinatie geworden van gegevens uit de archieven, aangevuld met informatie uit boeken en veel interviews met betrokkenen zelf”, aldus Van Haren. “Zo heb ik bijvoorbeeld een leuke ronde gemaakt niet de architect. Hij heeft mij hij alle hoeken van het gebouw kunnen vertellen wat de bedoeling is geweest van zijn ontwerp. Maar ook heeft hij zo zijn visie op het project kunnen delen.”
‘Philips-logo’
Hoewel de Lichttoren in zijn nieuwe functies al een tijdje in gebruik is, is met de opening een nieuwe bladzijde omgeslagen in de geschiedenis. Als buurvrouw van het Philips Stadion aan de Mathildelaan, en daarmee ook van PSV, heeft het complex dankzij de herontwikkeling een tweede leven gekregen, zoals het een symbool van licht ook betaamd. Van Haren: “De mensen achter de bedrijven die nu gevestigd zijn in de Lichttoren met wie ik heb gesproken, hebben allemaal hetzelfde doel: van deze plek een levendig stukje Eindhoven maken. Dat wilde eigenaar Trudo ook en dat is denk ik zeker gelukt.” De Lichttoren wordt sinds kort verlicht door middel van LED-verlichting. “We hebben,” weet Aussems, “samen met Philips uitvoerig nagedacht over de verlichting, omdat dit een belangrijk onderdeel is van de identiteit van het pand. Er is een uitvoerig lichtplan gekomen om het gebouw en in het bijzonder het torentje van mooi licht te voorzien.” Daarmee is en blijft de Lichttoren een landmark met herkenbaarheid vanuit de wijde omtrek. Thom Aussems: “Het Philips-logo blijft ook in de nieuwe functie op het gebouw prijken. Het zou niet passend zijn om dat weg te halen of daar iets anders neer te zetten. Dat wilden we zelf niet, maar de oorspronkelijke eigenaar Philips ook niet. En dat Philips zo tevreden is over het nieuwe lichttorencomplex doet mij goed. We hebben het gebouw eigenlijk teruggegeven aan de stad.”
Norbert van Onna
Norbert van Onna (1955) is vooral bekend als architectuurfotograaf. Hij zit al ruim 25 jaar in het vak en is tevens beeldend kunstenaar. Van Onna is zich na zijn studie aan de Design Academy in Eindhoven gaan richten op het fotograferen van stedelijke landschappen en architectuur. Veelvuldig maakt hij daarbij gebruik van verschillende fototechnieken voor de meest bijzondere lichteffecten. Voor PSV maakte Van Onna al enkele exclusieve reportages van onder andere De Herdgang. Kijk voor meer informatie op www.onna.nl
Boek: ‘Een icoon onthuld’
Journaliste Geesje van Haren van VersPers en fotograaf Norbert van Onna hebben niet ‘Een icoon onthuld’ een uniek boekwerk gemaakt over een belangrijk monumentaal bouwwerk met karakter. Dat deden ze aan de hand van een viertal hoofdstukken: macht en katalysator, architectuur en bouwmethodiek, de fabriek en de transformatie. Het boek is gedrukt in full colour, bevat 200 foto’s en telt 224 pagina’s. Bestellen kan via communicatie@trudo.nl ter attentie van Lichttorenboek. De kosten zijn € 80,- inclusief verzendkosten.
Oorspronkelijke publicatie: PSV Inzake, februari 2010
Comments